Kiến thức phổ thông: Lệch chuẩn - Deviance

Lệch chuẩn là thuật ngữ được các nhà xã hội học sử dụng để diễn tả hiện tượng cá nhân đi ra khỏi các chuẩn mực xã hội. Tách biệt đó thường bị xã hội lên án. "Chuẩn mực" là những quy định phổ biến trong xã hội. Một số dựa trên đạo đức, một số được ghi trong luật, một số đơn thuần mang tính thực dụng, một số lại hết sức vô lý.

Chuẩn mực thay đổi tùy xã hội và dịch chuyển theo thời gian. Thậm chí trong cùng xã hội, các nhóm khác nhau (chẳng hạn theo giai cấp hay độ tuổi) có thể có chuẩn mực riêng. Một số chuẩn mực gần như mang tính phổ quát - chẳng hạn nghiêm cấm giết người, loạn luân, và ăn thịt người. Một số chuẩn mực tùy thuộc văn hóa - chẳng hạn cử chỉ "đưa ngón cái lên" được diễn giải là "đồng ý" ở nhiều nước Âu châu, nhưng ở Nam Sardinia thì đó lại là cử chỉ lăng mạ.

Một số xã hội có thể xem rất nhiều hành vi, niềm tin, hay hoàn cảnh là lệch chuẩn, từ bất lịch sự trong ăn uống cho đến những cấm kỵ về giới tính, từ vấn đề không tôn trọng tôn giáo cho đến những biểu hiện phân biệt chủng tộc, từ hành vi xúc phạm thân thể hay tinh thần cho đến những tội ác nghiêm trọng như cướp của giết người. Sự lên án có thể từ mức độ phê phán thông qua tẩy chay cho đến án phạt như bỏ tù hay tử hình.

Quan điểm đồng tính luyến ái trong vài thập niên qua đã chứng tỏ chuẩn mực xã hội có thể thay đổi. Trong quá khứ, bác sĩ tâm thần không những cho rằng đồng tính luyến ái là "lệch" khỏi "chuẩn" dị tính luyến ái , mà còn là chứng bệnh tâm thần cần phải chữa trị. Ngày nay, một số xã hội đã công nhận đồng tính luyến ái là "dị biệt" thay vì "lệch chuẩn", và đã hợp pháp hóa cũng như hủy bỏ biện pháp chữa trị.

Do sự tạo ra và bảo vệ chuẩn mực xã hội là thể hiện quyền lực, một số người diễn giải mọi biểu hiện lệch chuẩn là hành động chính trị - tức bất tuân qui định của nhà chức trách. Chủ trương đó đặc biệt phổ biến trong phái tự do chủ nghĩa cánh tả. Tuy nhiên, nhiều xã hội phương Tây ngày càng khoan dung đã loại bỏ khía cạnh chống đối ra khỏi nhiều biểu hiện lệch chuẩn.

-- Nguồn: Ian Crofton (2013) Tóm lược các tư tưởng lớn: 200 khái niệm làm thay đổi thế giới được diễn giải tức thì, Quercus.
-- Toàn bộ kiến thức phổ thông được tập hợp tại http://cstmind.blogspot.com/p/kien.html
-- Ảnh: https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnwtL3lkm0qEisGaUl-tsC_ejAx56eoh0wyUed1dv_ttPDOIzrMNB4bgWOalrId-fCNZQ2r9FAav9AZ-duch0TWy1Wo7V-fL11k7CwUIPyqcIsJ20rGlS5cWdfpKY63ncoCLiofW4SOW6A/s400/foto-61.jpg