Kinh tế học căn bản: Khôi phục trạng thái cân bằng trên xa lộ

KINH TẾ HỌC CĂN BẢN

CHƯƠNG 1: NGUYÊN TẮC CƠ BẢN (TIẾP THEO)

KINH TẾ HỌC TRONG THỰC TIỄN: KHÔI PHỤC TRẠNG THÁI CÂN BẰNG TRÊN XA LỘ

Năm 1994 một trận động đất mạnh đã xảy ra tại khu vực Los Angeles, khiến một số cầu xa lộ sụp đổ và vì vậy gây gián đoạn các tuyến giao thông thường ngày của hàng trăm ngàn người lái xe. Những sự kiện tiếp sau đó là một minh họa hết sức rõ ràng về các quyết định phụ thuộc lẫn nhau - trong trường hợp này là quyết định làm sao đến được sở làm của người tham gia giao thông.

Hậu quả trực tiếp của động đất là lo lắng lớn lao về tác động của lưu thông, vì người đi xe giờ đây phải chọn đường khác hoặc đi vòng để tránh nơi tắc nghẽn bằng cách đi xuyên phố. Nhân viên công vụ và chương trình thời sự đã khuyến cáo người tham gia lưu thông là sẽ có những điểm kẹt xe nghiêm trọng và khuyến khích họ không nên ra đường khi không thật sự cần thiết, đổi giờ làm để tránh giờ cao điểm, và dùng phương tiện giao thông công cộng. Các khuyến cáo này hiệu quả không ngờ. Thật vậy, rất nhiều người để ý thấy rằng những ngày đầu tiên sau động đất, ai vẫn phải duy trì việc lưu thông bình thường thật sự thấy rằng họ đi và về nhanh hơn trước đây.

Dĩ nhiên tình trạng này không duy trì lâu. Khi tin đồn là lưu thông khá thoải mái lan ra, người dân đã từ bỏ các phương tiện giao thông mới nhưng ít tiện lợi hơn và quay về sử dụng ô tô - thế là giao thông ngày càng tệ. Vài tuần sau động đất, nhiều điểm kẹt xe nghiêm trọng đã xuất hiện. Tuy nhiên, vài tuần sau đó, tình hình được ổn định: tình trạng kẹt xe tệ hơn bình thường đã khiến đủ số người không muốn cơn xảy ra ác mộng là nạn kẹt xe toàn thành phố. Tóm lại, giao thông tại Los Angeles đã ổn định ở một trạng thái cân bằng mới, trong đó mỗi người tham gia giao thông chọn lựa cách tốt nhất có thể, dựa trên chọn lựa của người khác.

Nhân tiện, câu chuyện chưa kết thúc ở đây: nỗi lo thành phố bị kẹt xe đã khiến nhà chức trách địa phương phải sửa chữa đường sá với biển báo qui định tốc độ lưu thông. Chỉ trong vòng 18 tháng sau động đất, mọi xa lộ đều trở lại bình thường, sẵn sàng cho trận động đất tiếp theo.

(còn tiếp)

Chứng kiến trạng thái cân bằng trong thực tiễn trên một xa lộ ở Los Angeles.

-- Nguồn: Paul Krugman (Nobel kinh tế 2008), Robin Wells, Kathryn Graddy (2014) Kinh tế học căn bản, tái bản lần ba.
-- Bài được tập hợp tại Kinh tế học căn bản