Thứ Hai, 13 tháng 1, 2014

Kiến thức phổ thông: Siêu hình học - Metaphysics

Siêu hình học là nhánh triết học quan tâm đến hiện hữu, hiểu biết, và bản chất tối hậu của thực tại. Siêu hình học tập trung vào các vấn đề liệu Thượng Đế và thế giới bên ngoài có hiện hữu không, bản chất của thời gian và không gian, quan hệ của thân và tâm, phải chăng nhân quả, định mệnh và tự do ý chí của con người là có thật. Phương diện siêu hình quan tâm đến hiểu biết thì được gọi là nhận thức luận.

Các vấn đề siêu hình đã nổi lên từ thời Hy Lạp cổ đại cho đến trời Trung Cổ và sau đó. Chẳng hạn, Plato cho rằng thực tại chỉ hiện hữu trong thế giới trừu tượng của những Dạng thức, trong khi nhà thần học Thiên Chúa giáo ở thế kỷ mười ba, Thánh Thomas Aquinas lại dùng lập luận của Aristotle để suy ra sự hiện hữu của Thượng Đế. Vào thế kỷ mười bảy, triết gia Pháp René Descartes dùng lập luận hữu lý để kết luận rằng thân và tâm là hai thực thể tách rời rồi sau đó buộc phải tự biện về cách làm thế nào mà phi vật chất và vật chất có thể tương tác với nhau.

Những khẳng định về thực tại của các nhà siêu hình thì vượt quá khả năng quan sát chúng ta, thậm chí lập luận của họ khiến nhiều người nhạo báng là những kẻ nằm mơ chỉ sống trên mây. Đến thế kỷ mười tám triết gia Scotland David Hume cho rằng cần phải đặt hai câu hỏi trước một công trình siêu hình. Thứ nhất, "Nó có chứa bất kỳ lập luận khái quát nào về đại lượng hay con số hay không?" Thứ hai, "Nó có bất kỳ lập luận thực nghiệm nào về sự kiện hay sự hiện hữu không?" Nếu trả lời "Không" cho hai câu hỏi này, thì Hume khuyên rằng hãy quẳng quyển sách đó vào đống lửa, "vì nó có thể chẳng chứa điều gì ngoài ngụy biện và ảo tưởng".

Đến đầu thế kỷ hai mươi, các nhà thực chứng lô gic đả kích siêu hình dựa trên cơ sở tương tự, trong khi những người khác thì cho rằng mớ rối rắm mà các nhà siêu hình tự đắm mình vào đó đã nảy sinh từ những nhận thức sai lầm về cách vận hành của ngôn ngữ. Tuy nhiên, bất chấp các chỉ trích này, những vấn đề siêu hình vẫn tiếp tục xâm chiếm tâm trí của nhiều triết gia.

-- Nguồn: Ian Crofton (2013) Tóm lược các tư tưởng lớn: 200 khái niệm làm thay đổi thế giới được diễn giải tức thì, Quercus.
-- Toàn bộ kiến thức phổ thông được tập hợp tại http://cstmind.blogspot.com/p/kien.html
-- Ảnh: http://www.wellnessgoods.com/images/treasuresofLight.jpg

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét