Logic là nhánh triết học tập trung xác định các lập luận là tốt hay không tốt, tức xem chúng có hợp lệ hay không. Logic không quan tâm đến nội dung của lập luận mà vào những tính chất hình thức và cấu trúc của nó.
Để là hợp lệ, một lập luận phải bày tỏ hay chứng minh một luận điểm (kết luận) từ các nền tảng (tiền đề) đã được thừa nhận, theo cách mà nếu thừa nhận tiền đề nhưng bác bỏ kết luận thì sẽ mâu thuẫn. Bản thân tiền đề có thể được thiết lập nhờ quan sát thực nghiệm, từ kết luận của những lập luận trước đó hay từ định nghĩa. Tuy nhiên, tiền đề không được phụ thuộc kết luận, nếu không lập luận sẽ lòng vòng.
Lập luận "Mọi động vật có cánh có thể bay; heo có cánh; vì thế heo có thể bay" dường như hoàn toàn vô nghĩa. Nhưng về mặt hình thức thì đó là một lập luận hợp lệ, cho dù ta biết rằng tiền đề và kết luận đều sai. Luận điểm là nếu ta thừa nhận cả hai tiền đề thì ta sẽ tự mâu thuẫn nếu ta bác bỏ sự thật của kết luận. Kiểu lý luận dùng trong lập luận này được gọi là suy diễn, dẫn ra các sự thật cụ thể từ những nguyên lý tổng quát.
Một kiểu lập luận chủ yếu khác là qui nạp, dẫn ra các nguyên lý tổng quát từ những sự kiện cụ thể quan sát được. Một ví dụ về kiểu lập luận này là "Chưa ai thấy thiên nga không có màu trắng; vì thế mọi thiên nga đều có màu trắng". Qua nhiều thế kỷ đây dường như là một lập luận hợp lý, nhưng dĩ nhiên khi các nhà thám hiểm Âu châu đến Australia, họ thật sự phát hiện thiên nga đen.
Lập luận qui nạp không bao giờ hợp lệ như lập luận suy diễn. Kết luận không bao giờ được tiềm ẩn trong tiền đề; tiền đề chỉ có thể cung cấp bằng chứng ủng hộ xác suất của kết luận là đúng. Nhưng dĩ nhiên, hầu hết các quyết định và hành động của ta trong thế giới thực đều dựa trên qui nạp - hầu hết các khoa học cũng vậy.
Logic truyền thống được phác họa ở trên được gọi là "logic hình thức". Từ đầu thế kỷ hai mươi, các phát triển hầu hết là trong lĩnh vực logic "ký hiệu", lĩnh vực này gần với toán học.
-- Hình: http://i.dailymail.co.uk/i/pix/2012/06/05/article-2154839-13754B18000005DC-390_636x373.jpg
-- Nguồn: Ian Crofton (2013) Tóm lược các tư tưởng lớn: 200 khái niệm làm thay đổi thế giới được diễn giải tức thì, Quercus.
-- Bài được tập hợp tại Kiến thức phổ thông
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét